هدف از پژوهش حاضر پیش بینی خودکارآمدی براساس سبکهای دلبستگی و شیوههای مقابله با استرس ب ود. جامعه آماری در برگیرنده دانش آموزان دختر ۱۸-۱۴ سال منطقه ۵ شهر تهران در سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲ بود که از بین آنها ۲۸۰ نفر به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند و پرسشنامه های مقیاس دلبستگی بزرگسالان هازن و شیور، راهبردهای مقابله ای (CSQ) ، خودکارآمدی عمومی شرر را تکمیل کردند. پس از آزمون فرضیه ها، با روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه، نتایج حاصل نشان داد سبک دلبستگی ایمن با خودکارآمدی همبستگی مثبت و معنادار دارد. حال آن که، همبستگی متغیر دلبستگی ناایمن دوسوگرا با خودکارآمدی منفی و معنادار است. همچنین شیوه مقابله هیجانی و اجتنابی با خودکارآمدی همبستگی منفی و معنادار دارند.

کلمات کلیدی: خودکارآمدی، سبکهای دلبستگی، شیوههای مقابله با استرس

مقدمه

ادراک و باور به توانمندی خود، نقش تعیین کننده ای برای انجام هر عمل و رفتار دارد، بنابراین باور به خود کارآمدی به عنوان تعیین کننده ی این که فرد در یک موقعیت چگونه رفتار خواهد کرد پیش بینی کننده افکار و عواطف تجربه شده در آن موقعیت می باشد (بندورا [۱]، ۱۹۸۶). بر طبق نظریه شناختی – اجتماعی باور به کارآمدی، اساس و پایه فعالیت انسان است و زندگی افراد توسط این باور شخصی هدایت می شود. کلیه کارکردهای روانشناسی متأثر از انتظارات خودکارآمدی [۲] است (بندورا، ۲۰۰۵). افراد دارای خودکارآمدی بالا از نقاط قوت و ضعف خود مطلع اند، آنها اهداف واقع بینانه انتخاب می کنند، واز خود انتظارات معقولی دارند واز مزایای استفاده از مقابله متمرکز بر مشکل، در مقابل مقابله متمرکز برهیجان آگاه هستند. افراد دارای خودکارآمدی بالا بسیار جرات مند و اجتماعی هستند و از عزت نفس بالایی برخوردارند ونیز کنترل بیشتری بر زندگیشان دارند. کارایی شخصی زیاد ترس از شکست را کاهش می دهد، سطح آرزوها را بالا می برد و توانایی های مساله گشایی وتفکر تحلیلی را بهبود می بخشد (کار [۳]، ۱۳۸۷).

با وجود پیامد های خودکارآمدی، پژوهش های انگشت شماری در این خصوص در داخل کشور انجام شده است. با توجه به ارزش زمان و اهمیت آن در دنیای واقعی امروزی، بررسی عوامل زمینه ساز خودکارآمدی از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. بر همین اساس دراین پژوهش سبک های دلبستگی [۴] و شیوه های مقابله با استرس [۵] به عنوان متغیرهایی که ممکن است بر خودکارامدی دانش آموزان موثر باشد مورد بررسی قرار گرفته است.

بیان مساله

خودکارآمدی و عوامل مؤثر بر آن سال ها است که در کانون توجه روان شناسان پرورشی و دیگر کارشناسان آموزش و پرورش جای دارد. در سال های گذشته، راستای نگرش کارشناسان و پژوهش گران در این زمینه، از عوامل رفتاری به سوی ریشه های شناختی معطوف گردیده است. در میان این دیدگاه ها، دیدگاه شناختی – اجتماعی عوامل تعیین کننده رفتار را از لحاظ شناختی، فراشناختی، و انگیزشی بررسی می کند، نگاه های بسیاری را به سوی خود متوجه کرده است (آندرسون و استین [۶]، ۲۰۱۳).

بندورا (۱۹۹۷) از نظریه پردازان دیدگاه شناختی – اجتماعی است که سازوکارهای تأثیرگذار بسیاری را بررسی کرده است. وی در میان سازوکارهای تأثیرگذار، هیچ کدام را در کنترل کارکرد پرنفوذتر از خودکارآمدی و باورهای افراد از توانایی خود نمی داند (پاجارس [۷] ۱۹۹۷؛ پینت ریج، روسر، و دوگروت [۸]، ۱۹۹۴). از سوی دیگر، وی بر آن است که خودکارآمدی هم چون عاملی شناختی – انگیزشی، دارای نقشی پرمایه در پدیدآوری تفاوت های فردی و جنسیتی در گستره ی کارکرد و پیشرفت افراد است (بندورا، ۲۰۰۱).

بندورا خودکارآمدی را دریافت و داوری فرد درباره ی مهارت ها و توان مندی های خود برای انجام کارهایی که در موقعیت های ویژه بدان ها نیاز است، تعریف می کند. از سوی دیگر، خودکارآمدی تنها زمانی بر کارکرد تأثیر می گذارد که شخص مهارت های لازم برای انجام کاری ویژه را دارا باشد و برای انجام آن کار به اندازه ی کافی برانگیخته شود (فراری [۹] ۱۹۹۱، برگرفته از پاجارس ۱۹۹۶). در حقیقت، خودکارآمدی نقش میانجی گر و آسان ساز را در پیوند میان کنش های شناختی بازی می کند. (بندورا ۱۹۹۷؛ بری [۱۰] ۱۹۸۷؛ لاریوی [۱۱] ۱۹۹۱، بر گرفته از بندورا ۲۰۰۱).